H E R B E R T M A R C U S E ( 1 8 9 8
- 1 9 7 9)
Geboren in Berlijn uit Orthodox-joodse ouders. Studeerde Filosofie
en Germanistiek in Berlijn en Freiburg, o.a. bij Husserl en Heidegger. Toen
Hitler in het begin van de dertiger jaren aan de macht
dreigde te komen, week Marcuse via Zwitserland uit naar de Verenigde Staten.
Sinds 1956 was Marcuse hoogleraar in de filosofie aan de
universiteit van Californie in San Diègo en gastdocent aan de Vrije
Universiteit te Berlijn. Behoorde tot de
“Franfurter Schule” die een nieuwe visie op de filosofie van
Marx ontwikkelde met een eigen theorie en kritiek.
Frankfurter Schule
Groep filosofen, psychologen en sociologen rond Horkheimer en Adorno, met een
maatschappijtheorie bekend als de kritische theorie.
Staat voor een wetenschapsbeoefening die het onrecht in de samenleving moet
aantonen en bestrijden. Punten als, kritiek op het Marxisme, positivisme,
sociologie, moderne samenleving en cultuur. Gebruik van technologische middelen
door de kapitalistische overheid leidt naar onderdrukking van de individuele
vrijheid. Ook dreigde gevaar van de massacultuur die het volk dom houdt.
|
M A R X |
M A O |
M A R C U S E |
|
|
|
|
Deze drie namen werden in de jaren zestig vaak in een rits achter
elkaar uitgeroepen of op de muren gekalkt door fel rebellerende studenten.
De drie “M’s”golden als de belangrijkste ideologen achter het studentprotest.
Vooral met zijn boek DE ÉÉNDIMENSIONALE MENS, dat in 1964
verscheen, leverde Marcuse de brandstof om
gezamenlijk op te trekken tegen wat zij vonden “de letterlijke geestdodende
maatschappelijk structuur.”
Marcuse probeerde inzichten uit de psychoanalyse van Sigmund Freud
te verbinden met de ideeën van Marx en stelt vast dat het de “technologisch
hoog ontwikkelde prestatiemaatschappijen”
zijn die in
Oost en West een nieuw type vervreemde mens hebben voortgebracht, de ééndimensionale
mens, die zijn vervreemding zozeer aanvaardt dat hij euforisch is in het
ongeluk”. Hij is zo aan zijn vervreemding vastgeklonken dat hij nauwelijks nog in
staat is zijn nieuwe omgeving kritisch te bezien, veeleer is hij bereid nog
zelf aan zijn eigen “repressie”mee te werken. In zijn boek “KRITIEK VAN DE ZUIVERE
TOLERANTIE’’ schrijft hij: “de tolerantie, die
eens een verworvenheid van de Verlichting was, laat de mens nog slechts een
speelweide van “gelijkgeschakelde”” vrijetijdsactiviteiten. De getoonde
tolerantie is bedrieglijk………is geperverteerd.. Zij is een “repressieve tolerantie”geworden. Alleen de jonge mens,
die nog niet geheel geïntegreerd is, die het spel nog
niet meespeelt, heeft de mogelijkheid tot een “autonoom denken”, van waaruit
hij pogingen tot bevrijding kan ondernemen. De aanspreekbaarheid van zijn wijsgerig wereldbeeld werd door
menig collega benijd. Marcuse was de enige
eigentijdse filosoof, voor wiens voordrachten
toegangskaarten op de zwarte markt werden verhandeld. L I T E R A T U U R -
Marcuse, Herbert, De Eéndimensionale
mens, uitgeverij Paul
Brandt, Bussum, 1971. -
Artikel Vrij Nederland, augustus 1979, geschreven door
Martin van Amerongen en Max van Weezel. Geschreven door Lidy Makkinje-Vonk, vwo 5 Filosofie, Joke Smit
College.
Persoonlijk spreekt de filosofie van Marcuse mij erg aan. Onwillekeurig
worden wij geleefd door onze omgeving. De maatschappij maakt van ons
éénzijdige arbeiders en verplicht ons als 't ware te consumeren. Wij
zijn niet kritisch en de meeste van ons willen steeds meer consumeren.
De drang tot productiviteit heeft een anonieme en vervreemde maatschappij gecreëerd. De filosoof Marcuse is ook heden ten dage zéér actueel.
Natuurlijk valt er niet te
ontkennen dat er in Marcuses filosofische systeem een aantal gaten zitten. De filosoof op
wiens opvattingen niets valt af te dingen moet nog geboren worden.
De filosofie is een verduisterde hemel waarlangs zich af en toe een bliksemschicht beweegt.
In het oeuvre van Herbert Marcuse was het gedonder en gebliksem niet van de lucht.